logo albanieblog


9 Gjirokastër


Onze kamer in Hotel Gjirokastër was schitterend, met een houten vloer, een plafond van bewerkt hout en een veranda met uitzicht op het oude deel van de stad ten westen van het vroeg-middeleeuwse kasteel dat op de top van de heuvel ligt. Karakteristieke stenen huizen in Ottomaanse stijl, vaak met twee torens en dakpannen van grijze steen. Daar woonde de artistocratie, die uitkeek over de eigen landerijen. Een van hen was Musine Kokalari, de eerste bekende schrijfsters van Albanië, die in 1943 mede de sociaal-democratische partij had opgericht. Reden genoeg voor de communisten om haar op te sluiten. Na achttien jaar gevangenschap was ze naar het noorden van het land verbannen waar ze nog 19 jaar de straat had geveegd voor ze stierf. Ze heeft nooit meer kunnen schrijven. 


uit het hotelraam
Zicht uit het hotelraam


We hadden in Gjirokastër weer een ontmoeting met een burgemeester, vorige week geregeld via het HR-hoofd van de gemeente, Anduela Lulo. Deze burgemeester, Zamira Rami, was een vrouw, met een getatoeeerde rechterhand en net als Sinaj van de Socialistische Partij voor Integratie (met Europa). Ze was vriendelijk maar niet erg geïnteresseerd in wat we wilden weten, het leek wel alsof ze een reclamefolder uit haar hoofd had geleerd en aan het testen was of ze alles nog wist. Ze vond het gek dat Berat voorop het boek van Gloyer stond, want Gjirokastër was mooier zei ze, en belangrijker. We bleven wel drie kwartier praten maar eerlijk gezegd kan ik me niets meer herinneren wat echt indruk heeft gemaakt, behalve een vermoeid lachje dat aangaf dat er meer was dan ze zei.


rami
Jet, Zamira Rami en Anduela

Dat was anders met Anduela en haar oude vriend Angel (Lushi, noemde ze hem zelf), die na de ontmoeting op ons zat te wachten om ons rond te gaan leiden. Een journalist van een jaar of zestig denk ik, kritisch, goed-geïnformeerd en dapper vechtend tegen de bitterheid bijvoorbeeld door het uitgeven van een krant voor kinderen en het organiseren van culturele activiteiten in de stad. Terwijl we zaten te praten moest hij constant telefoontjes aannemen of weigeren. Angel was uitgesproken anti-Rama, vond de regering één grote corrupte familie, iets wat we overigens in deze streek veel vaker horen dan in Tirana en aan de kust, en zag alleen heil in de invoering van een degelijke kieswet die een echte democratie zou toestaan.

Tot onze verbazing sprak Angel net als de burgemeester geen Engels, Anduela moest alles vertalen, en toen zij terug naar de gemeente moest om iets op te lossen, schakelde ze haar eigen zoon Henry in om haar rol over te nemen. We hadden ze uitgenodigd voor een lunch en Angel stelde voor naar een Grieks restaurant iets ten zuiden van Gjirokastër te gaan. We kwamen langs Lazarate, het dorp waar tot voor een paar jaar geleden iedereen, zelfs oude mensen, wiet kweekte tussen de aardappelen. Rama had het dorp met veel vertoon laten schoonspuiten, compleet met helicopters en kalashnikovs. En nu, zei Angel, wordt overal wiet gekweekt behalve in Lazarate. Hij liet ons ook een antieke nederzetting zien, Hadrianopolis, die ergens verstopt in het landschap lag, een paar honderd meter van de snelweg. Je zag zoals op zoveel plaatsen de grote oude blokken uit de Illyrische tijd die waren blijven staan en waar later de Romeinen en Byzantijnen op hadden verder gebouwd. Ze sneden die blokken met kwarts, vertelde Angel, zonder te weten wat het was.

Henry vertaalde alles conscientieus en was heel vriendschappelijk, in het restaurant, waar we geit aten en wilde kool (een beetje citroen, vroeg de jongen die ons bediende, en kneep vervolgens met een hand een hele citroen boven de kool uit) en in de tunnel onder het kasteel die het regime als schuilplaats had ingericht voor het geval er een atoomoorlog zou komen. Hij was pas zeventien maar leek met zijn baard en buik een heel stuk ouder. Hij moest nog een jaar op het gymnasium, had hij Jet verteld, en daarna wist hij het nog niet. Het klonk als een normaal verhaal van  intelligente pubers die nog wat ervaring op willen doen voor ze het leven vol verantwoordelijkheden en claims voor de toekomst aangaan. Maar later hoorde ik van Anduela dat het toch wat ingewikkelder was. Ze maakte zich verschrikkelijke zorgen over haar zoon. Een paar jaar geleden was hij nog een halve prof in basketbal, nu had hij alles opgegeven omdat hij er de zin niet van zag. En wat hij moest studeren in dit land met dit peil van onderwijs? En wat hij daarna zou kunnen gaan doen? Ze had al overal in het buitenland geïnformeerd, ook in Holland, maar daar zou ze 17000 per jaar moeten betalen, wat ze natuurlijk niet had.


henry en Angel
Angel, de burgemeester en Henry

bunker
De tunnel van Hoxha


Ik was met Anduela 's avonds naar restaurant Kujtimi gegaan en het was een heel intens gesprek daar op het terras zonder muziek (een oase). Dat mijn generatie geruïneerd is, zei ze, vrij vertaald, het moet maar, maar dat ook de volgende generatie op het punt staat verloren te gaan... Je ziet het gebeuren, zei ze, ik zie aan Henry dat het gebeurt, en ik kan niets doen. De boosheid, de wil en vorharding om er iets van te maken temidden van al die dingen waarvan je weet dat het beter moet en kan, en de frustratie van voortdurend in die wil geremd te worden, ik werd er zelf treurig van.
Anduela zelf had jarenlang via de gemeente voor de OCSE gewerkt, de organisatie voor veiligheid en samenwerking in Europa, had een goede positie gehad en veel potentie aangeboord om iets te bereiken voor haar land, maar toen haar project was afgelopen, had de gemeente ondanks al haar expertise en ervaring vier jaar lang geen werk meer voor haar gehad, totdat ze uiteindelijk op deze plek kwam, waar ze lang niet al haar capaciteiten kan benutten en waar ze,  omdat het landelijke computersysteem voor gemeenten alleen in Tirana werkte, erg veel met formulieren bezig moest zijn, sorry voor deze lange zin.
Ze was pas 42, Anduela, maar had al zoveel meegemaakt. In de chaos van 1997 waren kogels door hun huis gevlogen en in de kast blijven steken, van jongens die wapendepots geplunderd hadden en schietend door de straten gingen. In een van de beroemde straatjes hadden ze een kluis uit een bank gehaald die ze achter een auto aan door de straat hadden gesleept. Het geld lag hier tussen de stenen, zei ze, hier, ze wees het aan, in deze straat, mensen sprongen er bovenop.

We vonden Gjirokastër heel prettig en ontspannen. Het kasteel was mooi en stil, en op de weg bijna kloosterlijk de vrouwtjes met hun vijgen en kruiden, een paar tomaten, en zelfgeborduurde kleedjes. Jet kocht een steen met vissen voor haar zus, ik kocht een tafelkleedje voor mijn moeder, beide verkopers zag ik de volgende ochtend vroeg in de stad, ik had het idee dat ik binnen een dag iedereen zou kennen hier.


vrouw
De verkoopster

het kasteel
Bij het kasteel


De laatste ochtend bezochten we nog het Zekate-huis, een sprekend voorbeeld van een huis voor de elite van de vroege 19de eeuw, een gekke mix van stoerheid en elegantie, met twee sterke stenen torens waar als een soort kroon de witgepleisterde bovenverdieping op zit met zijn grijze dak op een overhangende houten constructie, nou Yvonne kan dat niet wat simpeler hou maar op en ga slapen je krijgt het toch niet af. Klopt beste lezers, ik schrijf me een ongeluk maar alles wat we ondertussen elke keer meemaken en horen... het wordt onder mijn vingers alleen maar meer. Nog een paar dagen, het begint wel een beetje als een marathon te voelen. Maar ik mis Albanië nu al.


Zakdike huismens room
Het Zekate huis buiten en binnen


Ghirocaster vanaf het kasteel
Gjirokastër vanaf het kasteel


Naar de volgende aflevering
Terug naar het overzicht





Wil je meer weten over mijn andere werk? Ga naar de homepage van mijn site



Tekstbureau OpSchrift
Yvonne van Osch
Binnenkadijk 117, 1018 ZE Amsterdam
opschrift@tip.nl | 06-37313100