Verbonden door een zijden draad

Ze werkte vijftien jaar als arts, tien jaar als beleidsmaker en nu ook alweer tien jaar fulltime voor de kunst. Zelf ziet Miriam L’Herminez duidelijk de rode draad: een niet-aflatende zoektocht naar verbinding. Die zoektocht vormt het hart van haar werk. In dit interview: wanneer klopt het?

---

Ja, wanneer klopt het? De lijn tussen te weinig en te veel is soms letterlijk zo dun als een draad. Miriam L’Herminez herinnert zich nog de eerste silhouetten die ze maakte: beeltenissen van vrouwen met kleurige hoofddoeken, genaaid op ragfijne tule. Ze verwierf faam met het resultaat. In de half abstracte elegantie van het werk is een behoedzaam proces van wegscheuren nog duidelijk in de randen terug te zien.


 

Twee silhouetten (10 en 29) uit de serie Diversiteit van Miriam L'Herminez (2019)

‘Ik had de gezichten in eerste instantie weergegeven,’ vertelt de kunstenares, ‘maar ik voelde: dit is het niet, het is tegelijk teveel en te weinig. Een huidskleur, ogen, expressie… die zeggen al zoveel over iemand. Het beeld was te veel ingevuld, er was te weinig ruimte voor verbeelding. Toen ben ik stukje voor stukje weg gaan halen.’

Ongelooflijk hoe vol kracht dat wat overgebleven is. Tot in de rafels en de draden, alles klopt. Is het misschien juist het weglaten en dit raadselachtige in de vormtaal wat fascineert en aan het denken zet? Miriam L’Herminez hoopt dat wel te bereiken. ‘Ik ben geen missionaris met mijn werk. Het mag best mooi zijn. Maar ik wil er daarnaast wel degelijk iets mee zeggen. Kijk eerst goed, stel je oordeel uit. We worden soms zo bepaald door onze eigen cultuur, onze omgeving, door wat we hebben geleerd en afgeleerd.’

Voetstuk

Het gegeven kwam haar zelf confronterend op de huid toen ze zo’n veertig jaar geleden als tropenarts in Malawi begon. Vol idealen en goede moed, nieuwsgierig, en uitkijkend naar het praktiseren van alle in eigen land vergaarde kennis. Ze kijkt er met een mix van begrip en meewarigheid op terug. ‘Wat wist ik eigenlijk van wat er écht toe deed? We hadden op de artsenopleiding een jaar chirurgie gedaan, een jaar verloskunde, enzovoort, al die medische disciplines. En voor acculturatie, dat is cultuuraanpassing, een week. Eén week. Alsof de cultuur van een land een detail is.’

‘Het was moeilijk,’ vertelt ze. ‘Niet alleen om mijn draai te vinden in dat nieuwe medische landschap, maar zelfs om gewoon contact te maken. We zijn allemaal van hetzelfde gemaakt, denk je altijd. We willen allemaal liefde, eten, een dak en nuttige bezigheden. En toch gaapt er soms zo’n kloof tussen de wereld van de een en van de ander. Ik bleef als westerse arts op een voetstuk staan, wat ik ook deed. Niet alleen bij de lokale bevolking, ook bij collega’s. Zelfs na zes jaar samenwerken was het hoofd van de kliniek nog steeds de enige die zomaar bij me aan durfde te kloppen.

Van hart tot hart

Die confrontatie heeft haar nooit meer losgelaten, en dat merk je. Diversiteit en verbinding zijn telkens terugkerende thema’s in haar werk. Waar vind je elkaar? Waar begint het te stromen van hart tot hart, dwars door taal en tongval heen? En wat is het dat ons tegenhoudt? Is het angst, ontzag, onzekerheid?

Waar de verbinding weigert, ligt eenzaamheid op de loer. Ook die kent Miriam L’Herminez. Eenheid in verscheidenheid is elke dag haar streven, eenzaam in verbondenheid soms de uitkomst. Een uitkomst om stil van te worden, want hoe is dit mogelijk als je precies het tegenovergestelde wilt? Deel van het werk Eenzaam in verbondenheid waarmee ze in 2015 aan de kunstacademie Haarlem afstudeerde, vormen twaalf fragiele schalen met in elk een klein mens. Elk mens in een bubbel. Beschermd, maar ook beperkt, alleen, en op het oog geïsoleerd. Een beeld dat binnenkomt.


 

Links De wereld eet door, 2011. Rechts Eenzaam in verbondenheid (2015)

Zijden draad

Toch is ook daar weer een draad. De kosmische connectie, het onzichtbare engelenhaar dat ons allen verbindt? Loshangende draden en rafels zijn bijna altijd onderdeel van het werk. De zoektocht is nooit klaar, kun je daarin lezen Maar er is meer: een waarschuwing voor het verwoestende pad van de mensheid. Want de homo sapiens is knap, maar ook klein, minuscuul klein in al zijn driften. Hebzucht, ijdelheid en zucht naar macht kunnen ons zomaar overnemen. De voorbeelden stapelen zich op van de vroegste geschiedenis tot nu.

Waar gaat het naartoe?

We zijn er als mensheid nog niet zo lang en zijn als soort net zo eindig als de dieren die al, mede door ons toedoen, uitgestorven zijn. Misschien hangt onze toekomst aan niet meer dan een zijden draad. De draad die ons verbindt en waarvan we het zullen moeten hebben. Dat is precies de oproep die in haar werk als meest dringende naar voren komt:  laten we in gesprek blijven met elkaar. Waar we ook vandaan komen en heengaan. Ongeacht kleur, geloof of politieke overtuiging. Laten we elkaar zoeken, de verbinding zoeken. Van mens tot mens.



 

Links een handgemaakt boek met ideeën van inwoners van de Haagse Regentessebuurt in het project Buurt-Bewoners-Verbonden (2019). Rechts een detail van de installatie Nature Alert (2023), met een beeltenis van de bedreigde vuursalamander

Zelf zegt de kunstenares dit niet met zoveel woorden. Ze kiest haar expressie uit een palet van materialen - papier, textiel, hout, klei, glas - en zoekt via de vorm de inhoud op, vezel voor vezel, centimeter voor centimeter. 'Waar een werk begint, dat weet ik vaak niet eens. Een gebeurtenis, een ontmoeting, een artikel in de krant. Je voelt dat iets erom vraagt te verschijnen, in een eigen vorm. En je weet dat het gaat gebeuren. Je weet alleen nog niet hoe.'

Wevershuis

Van 31 augustus tot 20 oktober exposeert Miriam L'Herminez in Het Leids Wevershuis, een museum gevestigd in een van de laatst overgebleven arbeidershuisjes van de oude weefindustrie waaraan Leiden een deel van zijn welvaart dankt. Overweldigend noemt ze het bezoek dat ze aan het huisje bracht ter voorbereiding. Het licht dat over de hanenbalken streek, de slijtplekken in het hout, al die zichtbare herinneringen aan het keiharde leven van weleer. Ze gebruikte die indruk voor het centrale stuk, dat op de museumzolder te bewonderen zal zijn: stroken doorzichtige tule met daarop de namen van vroegere bewoners, hun beroep en de periode waarin ze leefden. Bewegend op luchtstromen zullen ze je door de eeuwen heen laten kijken. Een verbeelding van de tijd die is geweest en de geest die is gebleven.

In veel van haar installaties en ook in kleinere stukken is een dergelijke subtiele ode aan het verleden terug te zien. De beelden en draden op het nauwelijks zichtbare mazenweefsel iets naar voren in een lijst veroorzaken in combinatie met licht een langzaam bewegende schaduw, die letterlijk en figuurlijk diepte geeft en dynamiek. We zullen altijd in beweging blijven, kun je hierin lezen, niets is ooit af, we hebben een rol. Laten we dus vooral iets goeds doen met de tijd die ons gegeven is.


   

Uit de serie Verlaten straten Leiden (2023),  de burcht van de Nieuwstraat, de molen en de Hooglandsekerk

---